pension of Rs 1 lakh आजच्या आधुनिक जगात निवृत्तीनंतरचे जीवन सुखकर व्हावे यासाठी आर्थिक नियोजन करणे अत्यंत महत्त्वाचे झाले आहे. प्रत्येक व्यक्तीला निवृत्तीनंतर स्वतःचे व कुटुंबाचे आर्थिक स्थैर्य टिकवून ठेवण्यासाठी योग्य नियोजन करावे लागते.
या पार्श्वभूमीवर भारत सरकारने दोन महत्त्वपूर्ण पेन्शन योजना सुरू केल्या आहेत – नॅशनल पेन्शन स्कीम (NPS) आणि युनिफाइड पेन्शन स्कीम (UPS). या दोन्ही योजनांचा तुलनात्मक अभ्यास करून आपण त्यांच्या फायद्यांची व मर्यादांची चर्चा करूया.
युनिफाइड पेन्शन स्कीम (UPS): सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी सुरक्षा कवच
हे पण वाचा:
लाडकी बहीण योजनेच्या 6व्या हफ्त्याची तारीख जाहीर! मिळणार 2100 रुपये Date of 6th installment
UPS ही मुख्यतः सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी तयार करण्यात आलेली योजना आहे. या योजनेंतर्गत कर्मचाऱ्यांच्या मासिक वेतनातून एक ठराविक रक्कम पेन्शन फंडामध्ये जमा केली जाते. निवृत्तीनंतर कर्मचाऱ्याला त्याच्या शेवटच्या वेतनाच्या एका निश्चित टक्केवारीनुसार दरमहा पेन्शन मिळते. या योजनेचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे पेन्शनची रक्कम निश्चित असते आणि ती बाजारातील चढ-उतारांवर अवलंबून नसते.
UPS मध्ये पेन्शनची गणना करताना अनेक घटक विचारात घेतले जातात. उदाहरणार्थ, कर्मचाऱ्याचा ग्रेड पे, सेवेचा कालावधी, आणि इतर लाभ. जर एखादा कर्मचारी 30-35 वर्षे सेवा करत असेल, तर त्याची पेन्शन त्याच्या अंतिम वेतनाच्या 50% ते 60% पर्यंत जाऊ शकते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कर्मचाऱ्याचे अंतिम वेतन 50,000 रुपये असेल, तर त्याची मासिक पेन्शन 25,000 ते 30,000 रुपये असू शकते. विशेष म्हणजे विविध लाभ आणि सुधारणा लागू केल्यानंतर ही रक्कम 1 लाख रुपयांपर्यंत वाढू शकते.
नॅशनल पेन्शन स्कीम (NPS): लवचिक गुंतवणुकीचा पर्याय
NPS ही भारत सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे जी प्रामुख्याने खासगी क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी डिझाइन केली आहे. या योजनेत गुंतवणूकदार आपल्या कारकिर्दीदरम्यान नियमितपणे एक ठराविक रक्कम गुंतवतात. निवृत्तीनंतर त्यांना एकरकमी रक्कम तसेच मासिक पेन्शनही मिळते. NPS मध्ये गुंतवणूक करण्याचे स्वातंत्र्य जास्त असते आणि कर लाभही मिळतात.
तथापि, NPS मधील पेन्शनची रक्कम बाजारातील उतार-चढावांवर अवलंबून असते. गुंतवणूक केलेल्या रकमेवर मिळणारी पेन्शन ही बाजाराच्या कामगिरीवर अवलंबून असते. निवृत्तीच्या वेळी जमा झालेली रक्कम आणि त्यावेळची बाजारपेठेतील स्थिती यावर पेन्शनचे निर्धारण अवलंबून असते.
UPS आणि NPS: तुलनात्मक विश्लेषण
हे पण वाचा:
लाडकी बहीण योजनेच्या 6 व्या हफ्त्यापासून या महिला वंचित पहा नवीन नियम Ladki Bhaeen Yojana
दोन्ही योजनांची तुलना करताना काही महत्त्वाचे मुद्दे समोर येतात:
स्थिरता: UPS मध्ये पेन्शनची रक्कम निश्चित असते आणि ती बाजारातील चढ-उतारांपासून अलिप्त असते. याउलट, NPS मधील पेन्शन बाजाराच्या कामगिरीवर अवलंबून असते.
लवचिकता: NPS मध्ये गुंतवणुकीच्या पर्यायांमध्ये अधिक लवचिकता आहे. गुंतवणूकदार आपल्या जोखीम क्षमतेनुसार विविध फंडांमध्ये गुंतवणूक करू शकतात.
हे पण वाचा:
ई-पीक पाहणीच्या नियमात मोठे बदल! या तारखेपासून पैसे मिळण्यास सुरुवात e-Peak Inspection rules
कर लाभ: NPS मध्ये अधिक कर लाभ मिळतात. गुंतवणूक आणि परतावा दोन्हींवर कर सवलती उपलब्ध आहेत.
पात्रता: UPS प्रामुख्याने सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी आहे, तर NPS सर्व नागरिकांसाठी खुली आहे.
रिटायरमेंट प्लानिंग करताना व्यक्तीने स्वतःच्या गरजा, जोखीम क्षमता आणि अपेक्षित परतावा यांचा विचार करणे आवश्यक आहे. जर एखादी व्यक्ती सरकारी सेवेत असेल आणि निवृत्तीनंतर स्थिर उत्पन्नाची अपेक्षा करत असेल, तर UPS हा त्यांच्यासाठी योग्य पर्याय ठरू शकतो. मात्र, जर कोणी अधिक परताव्याची अपेक्षा करत असेल आणि जोखीम घेण्यास तयार असेल, तर NPS त्यांच्यासाठी योग्य ठरू शकते.
शेवटी, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की निवृत्तीनंतरचे जीवन सुखकर व्हावे यासाठी केवळ एका योजनेवर अवलंबून न राहता विविध गुंतवणूक पर्यायांचा विचार करावा. योग्य नियोजन आणि विविधीकरण हेच यशस्वी रिटायरमेंट प्लानिंगचे गमक आहे.