two-wheeler helmets महाराष्ट्र राज्यात गेल्या पाच वर्षांमध्ये रस्ते अपघातांचे प्रमाण चिंताजनकरीत्या वाढत असल्याचे दिसून येत आहे. विशेषतः विना हेल्मेट दुचाकीस्वार आणि त्यांच्यासोबत असलेल्या पिलीयन रायडर्सच्या अपघातांमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. या परिस्थितीचे गांभीर्य लक्षात घेता, वाहतूक विभागाने नवीन धोरणात्मक निर्णय घेतला आहे.
मोटार वाहन कायदा १९८८ च्या कलम १२८ आणि १२९ मध्ये दुचाकीस्वार आणि पिलीयन रायडरसाठी हेल्मेट बंधनकारक असल्याची स्पष्ट तरतूद असतानाही, या कायद्याची अंमलबजावणी अपेक्षेप्रमाणे होत नसल्याचे निदर्शनास आले आहे. सर्वोच्च न्यायालयाच्या रस्ते सुरक्षा समितीने या संदर्भात गंभीर चिंता व्यक्त केली असून, कायद्याची कठोर अंमलबजावणी करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
वाहतूक विभागाने या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. यापूर्वी ई-चलान मशिनमध्ये विना हेल्मेट दुचाकीस्वार आणि पिलीयन रायडर यांच्यावरील कारवाई एकाच शीर्षकाखाली (Section 129/194 (D) MVA) नोंदवली जात होती. त्यामुळे दोन्ही प्रकारच्या उल्लंघनांची स्वतंत्र आकडेवारी उपलब्ध होत नव्हती. आता या प्रणालीमध्ये बदल करण्यात आला असून, दोन वेगवेगळी शीर्षके तयार करण्यात आली आहेत:
१. Riding Without Helmet by Driver २. New Traffic Rule News (पिलीयन रायडरसाठी)
या नवीन व्यवस्थेमुळे दोन्ही प्रकारच्या उल्लंघनांची स्वतंत्र नोंद ठेवणे शक्य होणार आहे, ज्यामुळे समस्येचे निराकरण करण्यासाठी अधिक प्रभावी धोरणे आखता येतील.
राज्यातील प्रमुख शहरे जसे की ठाणे, पुणे, नागपूर, छत्रपती संभाजीनगर, सोलापूर, पिंपरी-चिंचवड, मीरा-भाईंदर, वसई-विरार आणि नवी मुंबई येथे या नियमांची कडक अंमलबजावणी करण्यात येणार आहे. तसेच ग्रामीण भागातील जिल्ह्यांमध्येही – अमरावती, अकोला, बुलढाणा, यवतमाळ, वाशीम, जालना, बीड, धाराशिव, नांदेड, लातूर, परभणी, हिंगोली, कोल्हापूर, सांगली, सातारा यासह सर्व जिल्ह्यांमध्ये या नियमांची काटेकोर अंमलबजावणी केली जाईल.
या उपाययोजनांमागील प्रमुख उद्दिष्टे:
- दुचाकी अपघातांमध्ये होणाऱ्या मृत्यूंची संख्या कमी करणे
- रस्ते सुरक्षेबाबत जनजागृती निर्माण करणे
- कायद्याची प्रभावी अंमलबजावणी सुनिश्चित करणे
- अपघातग्रस्तांच्या जखमींची तीव्रता कमी करणे
या नवीन व्यवस्थेमुळे वाहतूक पोलिसांना उल्लंघन करणाऱ्यांवर अधिक कार्यक्षमतेने कारवाई करता येईल. तसेच, विना हेल्मेट दुचाकी चालवणाऱ्यांची आणि पिलीयन रायडर्सची वेगवेगळी आकडेवारी उपलब्ध होऊन, समस्येच्या गांभीर्याचे अधिक स्पष्ट चित्र समोर येईल.
हेल्मेट वापरण्याचे महत्त्व पटवून देण्यासाठी जनजागृती मोहीम राबवली जाणार आहे. नागरिकांनी स्वतःच्या सुरक्षेसाठी हेल्मेट वापरण्याची सवय लावावी आणि कायद्याचे पालन करावे, असे आवाहन वाहतूक विभागाकडून करण्यात आले आहे. कायद्याचे उल्लंघन केल्यास कठोर दंडात्मक कारवाई केली जाईल.
ही नवीन व्यवस्था दुचाकीस्वारांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरणार आहे. यामुळे रस्ते अपघातांमध्ये होणारे मृत्यू आणि गंभीर जखमींचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होईल. तसेच, कायद्याची अंमलबजावणी अधिक परिणामकारक होऊन, एकंदरीत रस्ते सुरक्षेच्या दृष्टीने सकारात्मक बदल घडून येतील, अशी अपेक्षा आहे.