under Ladki Bahin महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने महाराष्ट्र शासनाने उचललेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणजे लाडकी बहीण योजना. सोलापूर जिल्ह्यातून सुरू झालेली ही योजना महिलांच्या आर्थिक स्वावलंबनाचा एक नवा अध्याय लिहित आहे. या योजनेचे वैशिष्ट्य म्हणजे महिलांना केवळ आर्थिक मदत देणे एवढ्यापुरतेच मर्यादित नाही, तर त्यांना स्वतःच्या पायावर उभे राहण्यासाठी आवश्यक ते सर्व कौशल्य आणि मार्गदर्शन प्रदान करणे हा आहे.
या योजनेअंतर्गत प्रत्येक पात्र महिलेला एक लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज उपलब्ध करून दिले जाते. हे कर्ज अल्प व्याजदराने दिले जात असून, त्याची परतफेड पाच वर्षांच्या कालावधीत करावयाची आहे. या कर्जाचा उपयोग महिलांना स्वतःचा छोटा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किंवा विविध आर्थिक गुंतवणुकीच्या योजनांमध्ये भाग घेण्यासाठी करता येतो.
महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी या योजनेत तीन प्रमुख मार्ग सुचवले आहेत. पहिला मार्ग म्हणजे सिस्टिमॅटिक इन्वेस्टमेंट प्लॅन (SIP). या अंतर्गत महिलांना दरमहा १५०० रुपये गुंतवणूक करण्याची सुविधा दिली जाते.
पाच वर्षांच्या कालावधीत ही गुंतवणूक ९०,००० रुपयांपर्यंत पोहोचते आणि त्यावर वार्षिक ७,२६० रुपयांचा परतावा मिळू शकतो. हा एक दीर्घकालीन फायद्याचा मार्ग आहे, जो महिलांना आयुष्यभर नियमित उत्पन्नाचा स्रोत प्रदान करतो.
दुसरा महत्त्वाचा मार्ग म्हणजे बचत गटांच्या माध्यमातून व्यवसाय सुरू करणे. बचत गटात सहभागी होऊन महिलांना दरमहा केवळ १०० रुपये बचत करावी लागते. पाच वर्षांत ही बचत ६,००० रुपयांपर्यंत जाते. या बचतीच्या आधारावर त्यांना १.५ ते ३ लाख रुपयांपर्यंतचे व्यावसायिक कर्ज मिळू शकते. बचत गटांचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे सामूहिक जबाबदारी. यामुळे व्यवसाय चालवताना एकमेकांना सहकार्य मिळते आणि यशस्वी होण्याची शक्यता वाढते.
तिसरा मार्ग म्हणजे पोस्ट ऑफिस PPF योजना. ही एक अत्यंत सुरक्षित आणि विश्वसनीय गुंतवणूक योजना आहे. यात दरमहा १५०० रुपये गुंतवल्यास, पाच वर्षांत ९०,००० रुपयांची गुंतवणूक होते आणि १५ वर्षांनंतर ही रक्कम ४,२४,५२४ रुपयांपर्यंत वाढू शकते. PPF मधील व्याजदर सरकारी हमीवर आधारित असल्याने ही गुंतवणूक अधिक सुरक्षित मानली जाते.
लाडकी बहीण योजनेतून मिळणाऱ्या कर्जाचा उपयोग महिलांना विविध व्यवसायांसाठी करता येतो. उदाहरणार्थ, शिलाई मशीन खरेदी करून शिलाई व्यवसाय सुरू करणे, पापड मशीन घेऊन पापड उत्पादन सुरू करणे किंवा लघु गिरणी स्थापन करणे. या व्यवसायांतून नियमित उत्पन्न मिळवता येते आणि आर्थिक स्वावलंबन प्राप्त करता येते.
योजनेचे यश साधण्यासाठी काही महत्त्वाचे मुद्दे लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. सर्वप्रथम, कर्जाची परतफेड वेळेत करणे महत्त्वाचे आहे. यासाठी मासिक हप्त्यांचे योग्य नियोजन करावे लागते. दुसरे, गुंतवणुकीच्या विविध पर्यायांचा योग्य वापर करून दीर्घकालीन फायदे मिळवता येतात. तिसरे, बचत गटांमधील सहकार्याचा लाभ घेऊन व्यवसायाची शाश्वतता वाढवता येते.
महिलांनी या योजनेचा लाभ घेताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात. योजनेतून मिळालेला पैसा केवळ घरखर्चासाठी न वापरता, व्यावसायिक उद्दिष्टांसाठी वापरावा. बचत गटात सक्रिय सहभाग घेऊन कमी व्याजदरात कर्ज मिळवावे. SIP आणि PPF सारख्या दीर्घकालीन गुंतवणूक योजनांचा लाभ घ्यावा. व्यवसाय सुरू करण्यापूर्वी स्थानिक बाजारपेठेचा अभ्यास करावा आणि आर्थिक सल्लागारांचे मार्गदर्शन घ्यावे.
लाडकी बहीण योजना ही महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणाची एक अनोखी संधी आहे. या योजनेच्या माध्यमातून महिलांना केवळ आर्थिक मदतच नव्हे तर व्यावसायिक मार्गदर्शन, आर्थिक साक्षरता आणि दीर्घकालीन आर्थिक सुरक्षितता मिळते. या योजनेचा योग्य वापर करून महिला स्वतःच्या पायावर उभ्या राहू शकतात आणि कुटुंबाच्या आर्थिक प्रगतीत महत्त्वाचे योगदान देऊ शकतात.
निष्कर्षतः, लाडकी बहीण योजना ही केवळ एक सरकारी योजना नसून, ती महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याचा एक सशक्त मार्ग आहे. या योजनेच्या माध्यमातून महिलांना स्वतःचे व्यवसाय सुरू करण्याची, गुंतवणूक करण्याची आणि आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होण्याची संधी मिळते.
